Sankt Petersburg – Twierdza Piotropawłowska

Do wyspy Zajęczej na której została osobiście wytyczona przez cara Piotra Wielkiego budowa twierdzy Sankt Piter – Burh mieliśmy stosunkowo niedaleko (około 15 min), ponieważ mieszkaliśmy na sąsiedniej wyspie Piotrogrodzkiej. 

Tej wielkiej twierdzy Piotropawłowskiej nie można pominąć zwiedzając Sankt Petersburg. Położona w delcie Newy miała nietylko znaczenie strategiczne dla Rosji – obrona przed atakami Szwedów, ale stała się również początkiem i rdzeniem przyszłego miasta Sankt Petersburga. Za czasów carskich do 1917 była także więzieniem politycznym dla wybitnych osób, których działalność i przekonania polityczne nie były akceptowane przez carów Rosji. Więziono tu Tadeusza Kościuszkę (w Domu Komendanta), Seweryna Krzyżanowskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Fiodora Dostojewskiego, Michaiła Bakunina, Maksyma Gorkiego, Piotra Kropotkina, Lwa Trockiego, Jana Kilińskiego, Mateusza Manterysa oraz Aleksandra Uljanowa, brata Włodzimierza Lenina.  

Twierdza Pietropawłowska obecnie stanowi miejsce pochówku dla panującej przez wieki carskiej rodziny Romanowów. Groby carów i ich rodzin udostępnione są zwiedzającym w Soborze Pietropawłowskim. 

W twierdzy za czasów carskich stacjonował garnizon wojskowy, który w okresie rewolucji październikowej przyłączył się do rewolucjonistów przynosząc robotnikom 100 tys. karabinów.  W dawnych koszarach znajdują się ważne instytucje państwowe, jak np: Mennica Państwowa, Banki i inne.

W zasadzie ziemie te należały do Szwecji. Car Piotr I chcąc zapewnić dostęp Rosji do Morza Bałtyckiego postanowił odebrać te ziemie Szwedom i zbudować twierdzę w miejscu bagiennym trudno dostępnym dla ludzi, tak więc budowa pochłonęła tysiące istnień ludzkich, które nie wytrzymywały ciężkiego klimatu, głodu i chorób. 

Do twierdzy można się dostać przez dwie bramy Bramę Piotrowską i Bramę Newską oraz drewniany most z przepiękną kutą żelazną balustradą – Most Loannowski. Twierdza składa się z sześciu bastionów i kurtyn (ścian łączących bastiony chroniących komunikację pomiędzy poszczególnymi elementami fortyfikacji tzw. raweliny) oraz  z baszty. Wewnątrz budowli znajduje się sobór Świętych Piotra i Pawła – w rosyjskich przewodnikach i albumach nazywany jest soborem Piotropawłowskim.

Po wejściu na teren Twierdzy Piotropawłowskiej natrafiliśmy na małe skromne stragany handlowe z różnymi gadżetami i napojami, gdzie przy skromnych stolikach i pod wielkim parasolem można usiąść i wypić słynny rosyjski kwas chlebowy, który osobiście bardzo lubię.

Idąc dalej do przodu, kierując się do najważniejszego obiektu na wyspie Zajęczej Soboru Piotropawłowskiego, po prawej stronie natrafiamy na  pomnik po wsze czasy władcy Sankt Petersburga cara Piotra Wielkiego. Tej wielkiej monumentalnej rzeźby nie sposób nie zauważyć, zwłaszcza, że przytłacza ona nie tylko swoją wielkością, ale również kontrowersyjnymi opiniami co do jej artyzmu. Dla mnie przedstawiony na pomniku Piotr Wielki niczym nie przypomina wspaniałego mężczyzny z pomnika „Jeźdźca miedzianego”, być może dlatego, że fundatorką tego ostatniego pomnika  była jego następczyni Katarzyna II dla której był  wzorem do naśladowania.  

Pomnik Piotra Wielkiego umieszczony przed budynkiem Aresztu w 1992 r. jest autorstwa Michała Szemiakina. Mimo, że ten pomnik, jak mówią Rosjanie nie przypomina wielkiego „cara – budowniczego” i „cara – zwycięscy” mieszkańcy przyzwyczaili się do niego i prawdopodobnie zostanie tutaj już na zawsze, budząc dysputy wśród zwiedzających.

Pomnik odzwierciedla postać bardzo wysokiego mężczyzny, którym de facto był Piotr I, ponieważ miał 204 cm wzrostu, ale do tej postaci na pomniku została wyrzeźbiona (zdaniem podziwiających dzieło) nieproporcjonalnie niewielka głowa, a przecież na wielu obrazach z tej epoki car Rosji od 1682 r, władca imperium wszech rusi od 1721 r., miał proporcjonalną budowę ciała. Car charakteryzował się masywną budową ciała, nie stronił od wysiłku fizycznego, był niesamowicie pracowity, pracę rozpoczynał od razu po obudzeniu się, a wstawał o trzeciej rano. Jego najważniejszym celem w życiu było przeobrażenie Rosji z zahukanego, pozostającego w głębokim średniowieczu państwa, w europejskie mocarstwo. Niewątpliwie cel ten osiągnął  po przez zdobyte doświadczenie podczas wyjazdów zagranicznych oraz dzięki wielkiej pracowitości, uporowi i energiczności, ale także i wielkiej konsekwencji w działaniu oraz, a może przede wszystkim, w swojej bezwzględności w postępowaniu, które nie chroniło istnień ludzkich.

Car Piotr I urodził się 30 maja 1672 r. w Moskwie i zmarł 28 stycznia 1728 r. w Sankt Petersburgu. Został pochowany w Soborze Piotropawłowskim w twierdzy, której sam był twórcą według obrządku europejskiego i jego własnego życzenia spisanego gdy miał 27 lat.

Wśród wszystkich władców Rosji Piotr Wielki uważany jest na całym świecie za jednego z największych reformatorów. W samym St. Petersburgu jest około 30 jego pomników. Wielkość imperatora wszechrosji dostrzegł cały świat, jego pomniki stoją w Armenii, w Buenos Aires, w Czechach, w Belgii, w Holandii, w Wielkiej Brytanii. Dzięki doświadczeniom wykonywania wielu zawodów podczas swoich podróży zagranicznych, podobno był nawet cieślą oraz informacjom zdobytym od swoich doradców przeprowadził wiele reform, tj. reformę administracyjną, reformę wojskową, reformę obyczajową, reformę gospodarczą. Najistotniejszym błędem Piotra Wielkiego w przeprowadzanych reformach było nie wprowadzenie uwłaszczenia chłopów. Poddaństwo w Rosji Carskiej zostało dopiero zniesione przez ostatniego wielkiego reformatora Aleksandra II w 1861 r. na mocy ustawy wprowadzonej przez cara. 

Cała budowla Soboru Pietropawłowskiego sprawia, że turyści są nią zachwyceni. Ongiś była to najwyższa budowla w dynamicznie rozwijającym się mieście i w carskiej Rosji, a stało się to za sprawą dzwonnicy, której wysokość razem ze złoconą iglicą i figurą anioła opiekuna miasta wynosi 122,5 m.  W rosyjskich źródłach przeczytałam i w tym jest dużo racji, że sobór przypomina statek z XVIII wieku: wysoka ściana ołtarzowa – rufa, wysoka iglica maszt. Architektura świątyni odzwierciedla rozdarte serce Piotra Wielkiego pomiędzy tradycjami zachodniej architektury sakralnej i staroruskiej architektury cerkiewnej – co przede wszystkim uwidacznia się w jej wnętrzu w przepięknie złoconym ikonostasie. Wnętrze świątyni podzielone jest na trzy nawy z pięknymi pokrytym złotem rzeźbami świętych, a mnie dodatkowo urzekł jej koloryt. Moją uwagę przykuła ikona „Świętego księcia Aleksandra Newskiego” z połowy XVIII wieku wykonana przez malarzy A.F. Protopopowa i A.M. Pospiełowa. 

W roku 1720 na dzwonnicy soboru Pieropawłowskiego umieszczono kuranty nabyte przez Piotra Wielkiego w Amsterdamie. Uległy one zniszczeniu podczas pożaru w 1756 r. Następne organy także zostały przywiezione z Holandii i zainstalowane w 1776 r. Hymn cerkiewny „Sławny jest nasz Pan” i hymn państwowy „Boże chroń cara” kuranty zaczęły wygrywać dopiero od 1856 r. Wieka Rewolucja Październikowa zamknęła ich dźwięk na wiele lat. Zostały ponownie uruchomione w 1952 r. ale wydobywały z siebie melodię hymnu Związku Radzieckiego, którego seniorzy dobrze pamiętają. W roku 2001 powrócił do życia karilion soboru. Dzwony i klawiaturę tych jedynych w kraju „organów dzwonkowych” wykonano w Holandii. W momencie gdy one się odzywają na placu przed soborem zamiera gwar i turyści napawają się pięknem tego koncertu.

Sobór Pietropawłowski jest grobowcem wszystkich rosyjskich carów. Do tych wszystkich grobowców można podejść i zrobić zdjęcia z bardzo bliska. Wśród nich z daleka jest widoczny grobowiec z białego marmuru Piotra Wielkiego ogrodzony i ze sztandarami pochodzącymi z czasów Wojny Północnej ze Szwecją (1700-1721).

Wśród grobowców wykonanych z białego marmuru wyróżniają się dwa sarkofagi pochodzące z kolorowego jaspisu i rodonitu uralskiego wykonane dla Aleksandra II i jego małżonki Marii Aleksandrowny w podziękowaniu za zniesienie pańszczyzny.

Największe emocje wśród turystów wzbudza kaplica Świętej Katarzyny (popularnie przez Rosjan zwaną kaplicą Katerzyńską), w której 1998 r. pochowano szczątki cara Mikołaja II i członków jego rodziny  rozstrzelanych przez bolszewicki oddział Czeka 17 lipca 1918 r. w Jekaterynburgu.

 

Autor artykułu: Alicja Muszyńska