Herb i Dzieje Buska-Zdroju

Dzieje Buska-Zdroju

 

    Busko Zdrój w swoim herbie ma 16 promieniowe słoneczko, które każdemu turyście, wczasowiczowi, czy też  kuracjuszowi dodaje otuchy. Herb można zobaczyć w wielu miejscach, np. pięknie wygląda na okazałym gmachu sanatorium Włókniarz, stąd pochodzi zrobione i zamieszczone przeze mnie zdjęcie.

Ponadto przy granicy dróg dojazdowych do miasta, na betonowych pionowych tablicach zostały umieszczone obrazy słoneczka herbu miasta. Zauważyłam, że po trudach wycieczki i zmęczeniu turyści wypatrują tych monumentalnych tablic i oddychają z ulgą, gdy okazuje się, że już przekroczyli granice miasta. Początkowym herbem miasta była Monstrancja, ponieważ założycielami  i właścicielami miasta był zakon Norbertanek.

     Dzieje Buska Zdroju sięgają wczesnego średniowiecza. Z cennej publikacji „Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Busku Zdroju” (praca zbiorowa pod redakcją Dariusza Kalety wydana w Busku Zdroju w 2014 r.) dowiedziałam się, że w powstaniu miasta ważną rolę odegrały trzy akty prawne, tj. – pierwszy dokument 1160 r. dotyczył powołania do życia parafii we wsi Busk, drugi- wydany pomiędzy 1180 – 1185 r. spowodował powołanie klasztoru premonstrateńskiego oraz trzeci akt prawny, który dochował się do naszych czasów i jest w posiadaniu Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, to testament Dersława z Buska, który spisał ten akt przed wyruszeniem na wojnę.

    Niewątpliwie jest to interesujący dokument, wspominają o nim przewodnicy na wycieczkach po Ponidziu, pozwolę sobie zacytować fragment z tego aktu . „Ja Dzierżko…….przekazuję dobra moje w taki sposób. Jeśli żona moja zapragnie poślubić innego męża, daję jej Wisłokę; jeśli we wdowieństwie świeckim pozostanie, niech będzie jej dana Wyżnica i tylko na tych dwóch wsiach pozostanie ze swoją służbą, czyli ze sługami i służebnicami, którzy tam są. Jeśli zaś kiedykolwiek za łaską Boga, zapragnie w wyżej wymienionym miejscu złożyć śluby zakonne, jak mi to kiedyś pod przysięgą obiecała daję jej całe moje dziedzictwo…….Jeśli zaś zechce złożyć śluby w innym klasztorze, ze wszystkich wyżej wymienionych majętności i pozostałych dóbr nic nie będzie jej dane, prócz sukni, którymi się okrywa, również  brat mój biskup Wit, lecz bracia i siostry wspomnianego zgromadzenia wszystko to niech posiadają wiecznym prawem…..” Tak więc, żona dzielnego rycerza wstąpiła do zakonu zgodnie z wolną męża, a  zakon Norbertanek z mocy prawa stał się właścicielem Buska, aż do 1919 r., w którym odbyła się kasata klasztoru Norbertanek, Busko jako dobro zakonne przechodzi pod egidę rządu Królestwa Polskiego.

Pierwszy akt prawny nadania Buskowi praw miejskich na prawie Środy Śląskiej (prawo niemieckie) wydał książe Leszek Czarny, został podpisany 27 sierpnia 1287 r. (widoczny poniżej).

  Warto podkreślić, że w Busku lubili przebywać królowie polscy. Kazimierz Wielki na Ponidziu często  polował, z buskowych kąpieli solankowych korzystała królowa Jadwiga w 1393 r.,  król Władysław II Jagiełło, który dla Buska wiele zrobił, potwierdził prawa miejskie i jednocześnie nadał przywilej miastu organizowania cotygodniowych targów oraz dwóch jarmarków rocznie. Król Zygmunt Stary w 1537 r. potwierdza prawa miejskie. Dwukrotnie miasto odwiedził w 1784 r. i 1787 r. król Stanisław August Poniatowski. Na przestrzeni dziejów miasta nie ominęły kataklizmy i spustoszenia dokonywane rękami najeźców. W 1241 r. Busko zostało zniszczone przez hordy Tatarów. Wielki pożar miasta miał miejsce 1563 r., a drugi – w 1820 r. pochłonął znaczną część miasta, natomiast dotkliwy pożar kościoła NPNMP miał miejsce  w 1590 r. W 1661 r. buskowian dopada straszliwa zaraza, która pustoszy miasto, następnie w 1852 r. epidemia cholery zbiera swoje żniwo wśród mieszkańców miasta. W 1795 r. podczas III rozbioru Polski miasto przechodzi pod władanie Austrii, czyli dynastrii Habsburbów. Napoleon Bonaparte tworząc Księstwo Warszawskie przyłącza Busko w 1809 r., jako rdzennie polskie ziemie.  Następnie po upadku Napoleona, na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. zdecydowano, że miasto zostanie włączone do Królestwa Polskiego, tym samym zostało skazane na bycie przez dziesiątki lat w zaborze rosyjskim. Ruchy wyzwoleńcze w regionie Ponidzia były bardzo silne.

Za udział mieszkańców Buska w powstaniu styczniowym ukazem carskim z 1869 r. miasto pozbawiono praw miejskich. Ponownie prawa miejskie Busko odzyskuje w 1916 r. W annałach najnowszych wydarzeń historycznych jest podkreślona bohaterska postawa mieszkańców Buska Zdroju i innych mieszkańców miast i wsi regionu Ponidzia. Tuż po wybuchu II Wojny Światowej 9 września 1939 r. 22 Dywizja Piechoty Górskiej Wojska Polskiego stoczyła bohaterską walkę z oddziałami niemieckimi pod Broniną. Podczas tej bitwy poległo na polu chwały 200 żołnierzy Wojska Polskiego. Bardzo odważnym działaniem była likwidacja szefa niemieckiego gestapo Petersa 12 lipca 1944 r., której na rynku miejskim dokonali  żołnierze Batalionów Chłopskich. Busko Zdrój zostało oswobodzone 13 stycznia 1945 r. (wcześniej o 4 dni niż Warszawa) przez 33 korpus piechoty gwardii gen. leint. Lebiedenki, 5 armii gwardii, 1 Frontu Ukraińskiego.